Για την αναθεώρηση του Περιφερειακού Σχεδιασμού για την Διαχείριση των Απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ)

Στο τελευταίο Περιφερειακό Συμβούλιο (14-12-2016) συζητήσαμε το θέμα της αναθεώρησης του Περιφερειακού Σχεδιασμού Διαχείρισης των Απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ) για την Στερεά Ελλάδα, όπου καταθέσαμε τις εξής προτάσεις.

1.       Στο θέμα του σχεδιασμού της περιφερειακής διαχείρισης των απορριμμάτων υπάρχει ένα θεσμικό κενό, αφού ο νομοθέτης ορίζει ως υπεύθυνο φορέα για την σύνταξη του, τον φορέα που έχουν συγκροτήσει οι Δήμοι της Περιφέρειας (ΦοΔΣΑ) και σε περίπτωση αδυναμίας του, τότε υπεύθυνο για την σύνταξή του ορίζει το Περιφερειακό Συμβούλιο. Το θεσμικό αυτό κενό λειτούργησε αρνητικά στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας,  αφού είναι γνωστή η περιπέτεια του ΦοΔΣΑ Στερεάς Ελλάδας, με τα προβλήματα νομιμοποίησης και αμφισβήτησης του ακόμη και από την πολιτεία, χωρίς να δοθεί ακόμη λύση. Επιπροσθέτως υπάρχει και ένας άλλος μικρός φοράς διαχείρισης στον Δήμο Λιβαδειάς, που περιέπλεκε περαιτέρω το πρόβλημα δημιουργώντας σημαντικές καθυστερήσεις, που όξυναν το πρόβλημα. Έτσι την τελευταία στιγμή, αφού σύμφωνα με το νόμο πρέπει μέχρι την 31^η Δεκεμβρίου 2016, ο περιφερειακός σχεδιασμός (ΠΕΣΔΑ) να έχει εγκριθεί από το Περιφερειακό Συμβούλιο και να έχει κατατεθεί στην αρμόδια αρχή. Γεγονός που δυσκόλεψε σημαντικά να γίνει μια ολοκληρωμένη και αποτελεσματική διαβούλευση στην Περιφέρεια, με συμμέτοχους τους Δήμους και τις τοπικές κοινωνίες, με ευθύνες και της Περιφέρειας, αφού όλο το προηγούμενο διάστημα ουσιαστικά, περιορίσθηκε στην ανάθεση της κατάρτισης του ΠΕΣΔΑ στην μελετητική εταιρία. Απαιτείται στην νέα αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της αυτοδιοίκησης που θα γίνει το επόμενο διάστημα, να καθορισθεί η αποκλειστική ευθύνης της κατάρτισης του ΠΕΣΔΑ στο Περιφερειακό Συμβούλιο, ώστε να αποφεύγονται οι συγχύσεις για τις αρμοδιότητες και οι καθυστερήσεις.

2.       Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας πέρα από τα αστικά απορρίμματα, έχει σημαντικά ανοικτά θέματα με τα βιομηχανικά απόβλητα, με σημείο αναφοράς την άτυπη βιομηχανική περιοχή των Οινοφύτων και το διαχρονικό περιβαλλοντικό έγκλημα του Ασωπού και της Μεσσαπίας. Ένα πρόβλημα  που το έχουμε εντάξει και συναποφασίσει μέσα στο Σχέδιο εξυγίανσης, χωροθέτησης και ανασυγκρότησης της ζώνης. Σχέδιο όμως που απαιτεί τεράστιους οικονομικούς πόρους, που υπερβαίνουν τις δυνατότητες της Περιφέρειας και εάν δεν αναδειχθεί εθνικό και ευρωπαϊκό πρόβλημα, το οποίο απαιτεί ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, φοβόμαστε ότι θα μείνει σε μεγάλο βαθμό στα χαρτιά, όσο και καλή διάθεση και επιμονή να επιδείξουμε όλοι μας. Άρα απαιτείται και ειδικό τμήμα του ΠΕΣΔΑ που θα προβλέπει την διαχείριση των βιομηχανικών και των άλλων ρευμάτων αποβλήτων, πέρα από τα αστικά απορρίμματα.

3.       Η βασική μας φιλοσοφία για την διαχείριση των απορριμμάτων είναι το μοντέλο της αποκεντρωμένης και ολοκληρωμένης διαχείρισης. Το μοντέλο αυτό προβλέπει την διαχείριση όσο γίνεται πιο κοντά στην πηγή παραγωγής των απορριμμάτων. Αυτό διασφαλίζει ότι η κάθε τοπική κοινωνία έχει την βασική ευθύνη για τα απορρίμματά της, με μικρές και ευέλικτες μονάδες διαχείρισης. Προτεραιότητα του μοντέλου είναι η αυστηρή ιεράρχηση των σταδίων διαχείρισης, όπως η πρόληψη, η διαλογή στην Πηγή, η επαχρησιμοποίηση, η κομποστοποίηση, η Ανακύκλωση. Πρόληψη γιατί ένα μεγάλο μέρος της δημιουργίας των απορριμμάτων δημιουργείται από λανθασμένες νοοτροπίες των νοικοκυριών, αλλά και παράνομες δραστηριότητες των επιχειρήσεων. Διαλογή στην πηγή, γιατί πρέπει εκεί που δημιουργούνται τα απορρίμματα να γίνεται η βασική ταξινόμηση, σε χαρτί, πλαστικό, μέταλλο, γυαλί, οργανικά με αντίστοιχους κάδους συγκέντρωσης και την ολοκληρωμένη διαχείριση, καταμέτρηση, παρακολούθηση και ανακύκλωση τους με έξυπνα πληροφοριακά και τηλεπικοινωνιακά συστήματα. Στην φάση αυτή η επαναχρησιμοποίηση είναι μια άγνωστη σήμερα δράση, στα σημερινά μαζικά συστήματα διαχείρισης των σύμμεικτων απορριμμάτων που ακολουθεί δυστυχώς η χώρα μας εδώ και πολλά χρόνια. Τα οποία αναπόφευκτα, αφού εκλείπουν από τα συστήματα αυτά, τα βασικά αρχικά στάδια της διαχείρισης (πρόληψη, διαλογή στην πηγή, κομποστοποίηση, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση), τα απορρίμματα οδηγούνται σε σύμμεικτη μορφή στους ΧΥΤΑ, (οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ανοικτές χωματερές), προς ταφή ή προς καύση. 

4.       Το κλειδί όμως της επιτυχίας αυτής της ολοκληρωμένης και αποκεντρωμένης διαχείρισης, είναι ο πολίτης. Η ενεργή συμμετοχή και ενεργοποίηση του πολίτη και σε δεύτερη φάση οι δράσεις της τοπικής κοινότητας και ο Δήμος. Χωρίς την ενεργή συμμετοχή των πολιτών κανένα σύστημα δεν μπορεί να αποδώσει. Ο ρόλος της τοπικής κοινότητας και του κάθε Δήμου, αναδεικνύεται καθοριστικός για την επιτυχία της ολοκληρωμένης και αποκεντρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων. Συνεχής ενημέρωση, μάθημα στα Σχολεία, συζητήσεις και εκδηλώσεις για την διαχείριση των απορριμμάτων, είναι τα εργαλεία για την ενεργή συμμετοχή των πολιτών και ιδιαίτερα των νεότερων ηλικιών. Ο καλύτερος Περιφερειακός Σχεδιασμός θα αποτύχει οικτρά, χωρίς την ενεργή συμμετοχή του πολίτη και τις συνεχείς δράσεις των τοπικών κοινοτήτων και των Δήμων, μέσα από τα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης των απορριμμάτων τους.

5.       Εφόσον λοιπόν διασφαλιστούν και επιτύχουν τα αρχικά στάδια της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, τότε θα χρειαστούν μικρές μονάδες τελικής διαχείρισης των υπολειμμάτων. (ΧΥΤΥ, κ.ά.), οι οποίες θα μπορούν να κατασκευασθούν με μικρό σχετικά κόστος και με πολλαπλές αξιοποιήσεις (παραγωγή βιοαερίου κ.ά.). Δεν χρειάζονται φαραωνικές μονάδες, οι οποίες όχι μόνο απαιτούν τεράστιους οικονομικούς πόρους, αλλά για να μπορούν να είναι “βιώσιμες”, χρειάζονται γιγαντιαίους όγκους απορριμμάτων, οι οποίοι θα μεταφέρονται από άλλες απομακρυσμένες περιοχές. Και εκεί θα καταλήγουν πλέον τα σύμμεικτα απορρίμματα, αφού θα έχουμε αποτύχει ως πολιτικό σύστημα και ως κοινωνία και θα έχουμε παρακάμψει τα αναγκαία αρχικά στάδια της διαχείρισης των απορριμμάτων (πρόληψη, διαλογή στην πηγή, κομποστοποίηση, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση).

6.       Δεν συμφωνούμε με την μεταφορά των απορριμμάτων σε μεγάλες αποστάσεις που υπερβαίνουν τα πλαίσια μιας Περιφερειακής Ενότητας. Η δομή της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας προσφέρεται για το μοντέλο μιας αποκεντρωμένης διαχείρισης. Η Εύβοια μπορεί να χωρισθεί σε τρεις διαχειριστικές ενότητες. (Βόρεια Εύβοια, Κεντρική και Νότια Εύβοια). Διαφωνούμε κάθετα με την μεταφορά απορριμμάτων από τη Νότια Εύβοια στην Θήβα ή στην Χαλκίδα. Παρόμοια αρχή πρέπει να ισχύσει και στις άλλες Περιφερειακές Ενότητες. Οι οδικές μεταφορές απορριμμάτων με τεράστια φορτηγά σε μεγάλες αποστάσεις, πέρα από το περιβαλλοντικό κόστος, θα έχουν και τεράστιο κόστος φόρτωσης, μεταφόρτωσης και μεταφοράς.

Τέλος θα θέλαμε να είχαμε την δυνατότητα μεγαλύτερης διάρκειας και πιο ουσιαστικής διαβούλευσης με τις τοπικές κοινωνίες και του Δήμους της Περιφέρειας. Όμως ανεξάρτητα εάν στο τέλος του χρόνου λήγει η προθεσμία κατάθεσης του ΠΕΣΔΑ, θα πρέπει ως περιφέρεια και σε συνεργασία με τους Δήμους να οργανώσουμε και να υλοποιήσουμε ένα μεγάλο πρόγραμμα ενημέρωσης και συζήτησης με τις τοπικές κοινωνίες και τους πολίτες, για το κρίσιμο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων μας. Γιατί εάν δεν το κάνουμε σήμερα, φοβάμαι ότι στο μέλλον θα υποχρεωθούμε σε λύσεις οι οποίες δεν θα είναι σε όφελος, ούτε των τοπικών κοινωνιών, ούτε του περιβάλλοντος.

14-12-2016

Κώστας Χαϊνάς

Περιφερειακός Σύμβουλος Στερεάς Ελλάδας